Nhân viên cứu hộ đi trên một con đường phủ đầy bùn đỏ ở Devecser, cách thủ đô Budapest 150 km về phía Tây, hôm 11/10/2010.
Nhân viên cứu hộ đi trên một con đường phủ đầy bùn đỏ ở Devecser, cách thủ đô Budapest 150 km về phía Tây, hôm 11/10/2010.
Công trường khai thác bauxite ở Tây Nguyên, VN
Biến cố lũ bùn đỏ tại Hungary đang làm cho đất nước này hoảng loạn và nhiều nước châu Âu chung dòng sông Danube cũng đang tìm các biện pháp đối phó với vấn đề ô nhiễm.
Trong khi đó, chính phủ Việt Nam vẫn im lặng không đưa ra lời bình luận gì về thảm họa này đã khiến dư luận hết sức nóng lòng vì dự án bauxite Tân Rai và Nhân Cơ đang có những bước đầu thực hiện.
Quyết định 167 của Chính phủ
Ngày 1 tháng 11 năm 2007, khi Thủ tướng chính phủ ký quyết định 167 giao cho chủ đầu tư là tập đoàn Than khoáng sản Việt Nam (TKV) khởi công thí điểm dự án Tân Rai thuộc huyện Bảo Lâm - Lâm Đồng, gói thầu EPC Nhà máy Alumina do nhà thầu Chalieco Trung Quốc thực hiện và chuẩn bị khởi công thí điểm dự án Nhân Cơ, Đắk Nông. Hai nhà máy có sản lượng ban đầu 600.000 tấn alumina/năm.
Quyết định này làm nhiều người hụt hẫng, nhất là nhóm trí thức do Giáo sư Nguyễn Huệ Chi dẫn đầu đã vận động hàng ngàn chữ ký của trí thức trong và ngoài nước yêu cầu nhà nước ngưng ngay dự án này vì nhiều lý do, mà hai lý do quan trọng nhất là môi trường và quốc phòng.
Nhiều nhà hoạt động môi trường cảnh báo khu vực bauxite tại Tây nguyên là khu vực cao nhất Việt Nam. Nguồn nước ở đây chỉ chảy đi mà không nhận được nguồn nước nào nơi khác chảy về. Theo PGS-TS Nguyễn Đình Hòe - trưởng ban phản biện xã hội, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường VN cho biết thì nguồn cung cấp nước tại chỗ rất hạn chế cho các hoạt động sản xuất cần nhiều nước như khai thác bauxite và sản xuất alumina, các hoạt động xói mòn đất mãnh liệt chắc chắn gây hại cho các vùng hạ lưu. Nếu sự cố vỡ hồ bùn đỏ xảy ra tại đây sẽ nhanh chóng phát tán xuống các vùng hạ lưu và rất khó có thể kiểm soát được.
Trong khi nhà máy Tân Rai và Nhân Cơ đang ở vào giai đoạn cuối để bước vào khai thác thì một tin buồn từ nước Hungary lại trở thành vũ khí cho các nhà hoạt động môi trường Việt Nam, đó là sự cố lũ bùn đỏ xảy ra ngày 4 tháng 10 tại một nhà máy alumina ở Ajka, cách Budapest 100 dặm về phía Tây.
Từ lũ bùn đỏ Hungary ...
Do các bức tường chắn bùn bị vỡ, hơn 1 triệu mét khối bùn đỏ đã tràn ra ngoài giết chết 7 người, làm bị thương hàng trăm người khác. Hai ngôi làng Kolontar và Devecser là những ngôi làng chịu tổn thất nặng nề nhất. Khoảng 2.000 ha đất nhiễm bùn độc nếu muốn sử dụng sẽ phải tốn công đào xới lên và khử độc bằng các biện pháp tốn kém.
Tất cả sự sống xung quanh sông Marcal đã bị tiêu diệt và người ta nhìn thấy xác cá chết nổi lềnh bềnh trên sông Danube. Nhiều nước Châu Âu lo sợ dòng sông sẽ nhiễm chất kiềm và nếu điều này xảy ra người ta chưa biết phải đối phó ra sao.
Sự việc nghiêm trọng này khiến ngay lập tức hồ sơ bauxite Tây nguyên được mở lại một lần nữa đối với các nhà trí thức và khoa học Việt nam. Có một điều ngạc nhiên là bộ Công thương, cơ quan chủ quản của dự án Tân Rai và Nhân Cơ hoàn toàn im lặng như không hề hay biết. Các cấp cao nhất như văn phòng Thủ Tướng chính phủ cũng không có một thông tư nào về sự việc này. Ngoại trừ ba tờ báo lớn là Sài Gòn Tiếp Thị, Tuổi Trẻ, và VietnamNet là có bài viết bình luận về cơn lũ bùn đỏ Hungary còn hầu hết báo chí trong nước chỉ đăng tin này một cách sơ lược như một tai nạn thông thường mà thôi.
Sau khi sự im lặng cần thiết trôi qua, nhóm của giáo sư Nguyễn Huệ Chi lại một lần nữa tung ra kiến nghị 5 điểm yêu cầu chính phủ cho ngưng ngay việc khai thác bauxite với những lý lẽ hoàn toàn chuẩn xác và thuyết phục căn cứ trên tai nạn bùn đỏ Hungary. Kiến nghị này cũng yêu cầu lấy chữ ký của đồng bào trong và ngoài nước một cách rộng rãi để cho thấy lòng dân trước một quyết định chỉ căn cứ trên quyền lợi của một nhóm người mà không chú ý đến sự an nguy của cả một khu vực rộng lớn trước hiểm họa cơn lũ tràn bùn đỏ từ Tây nguyên xuống đồng bằng khiến hàng triệu người và héc ta đất có khả năng bị vùi lấp nếu tai họa xảy ra.
Tiến sĩ Mai Thanh Truyết, một chuyên gia về môi trường cho biết những tác hại của bùn đỏ như sau:
"Một số chất kim loại độc hại có trong bùn đỏ và một số hóa chất hữu cơ tác hại không những nó nằm trên bề mặt mà còn ngấm vào các mạch nước ngầm và do đó sẽ làm ô nhiễm toàn bộ mạch nước ngầm và điều đó sẽ hủy hoại toàn vùng. Chắc chắn những cây cỏ mọc chung quanh khu vực chứa bùn đỏ tại Hungary chúng tôi không nghĩ trong năm, ba năm nữa có thể xử lý được."
Riêng Giáo sư Chu Hảo, nguyên thứ trưởng bộ Khoa học và Công nghệ Việt nam, cũng là một trong 12 vị đứng tên trong bản kiến nghị cho biết lập trường của ông thông qua kinh nghiệm của một người hoạt động khoa học, ông nói:
"Tôi nghĩ Hungary là một nước công nghiệp lâu đời và những vấn đề môi trường ở Hungary cũng đã được chú ý một cách thấu đáo hơn nhiều so với ở Việt nam, thế nhưng cái tai họa bùn đỏ nó vẫn xảy ra. Đấy là một gương tày liếp cho những nhà hoạt động chiến lược về bauxite để có thể sớm nhận thức được mối hiểm họa đó và tìm mọi cách làm thế nào đấy để có thể ngăn chận không để cho bất kể một lực lượng nào muốn khai thác bauxit ở Tây nguyên một cách vội vã, khi chưa có đủ cơ sở khoa học cũng như chưa có đủ độ tin cậy để toàn dân có thể tin rằng điều đó là có ích lợi cho đất nước."
... nghĩ về bauxite Việt Nam
Nếu nói rằng tai họa của Hungary là dịp may của Việt Nam thì nghe có vẻ trắc ẩn, nhưng độ chính xác của sự so sánh này có lẽ khó bài bác nếu nhìn từ góc độ hành xử của một nhà nước chuyên chế. Chưa có vấn đề nào đạt sự đồng thuận cao của trí thức Việt Nam như vấn đề bauxite Tây nguyên.
Những nỗ lực chứng minh cho chính quyền thấy tác hại của việc khai thác này là căn cứ trên các số liệu khoa học rõ ràng nhưng nhà nước vẫn cương quyết thực hiện. Nhiều người không tin rằng lý do kinh tế là điều chủ yếu khiến việc khai thác cần phải tiến hành. Nhà kinh tế Lê Đăng Doanh phân tích vấn đề kinh tế trong dự án này như sau:
"Vấn đề kinh tế phức tạp nhất trong dự án bauxite hiện nay là không có đường vận tải đi ra. Mọi vấn đề khác đều có tính toán và đã đưa lên, nhưng hiện nay không có phương án kinh tế hiện thực nào để đưa số quặng đã tinh luyện thành alumina chuyển ra đến cảng để vận tải đi. Phương án mà người ta đã đưa ra thảo luận đó là sử dụng đường dốc và vận chuyển bằng đường ống, tôi nghĩ là khả thi hơn cả.
Còn bây giờ xây đường cho xe tải nặng chở trên một độ dốc rất lớn là cực kỳ nguy hiểm và tốn kém. Vận chuyển bằng đường sắt cũng không kinh tế. Tôi nghĩ bauxite Việt Nam có nhiều vấn đề, trong đó vấn đề môi trường là nguy hiểm, thế nhưng vấn đề nan giải nhất hiện nay là sản xuất ra rồi chở đi đâu?"
Khi không có lợi ích kinh tế mà vẫn cố làm thì câu hỏi đặt ra cho các giới chức cao cấp nhất nắm guồng máy quốc gia sẽ tập trung vào chuyện chia chác hay ưu tiên cho nhóm lợi ích như thuật ngữ mà người ta thường nói. Tuy nhiên, dù có tham lam cách mấy thì trước thảm họa đang xảy ra trước mắt người ta cũng khó lòng cương quyết chống lại ý nguyện của toàn dân, ngoại trừ một lý do nào đó lớn hơn nhiều.
Câu hỏi này chúng tôi sẽ cố gắng tìm câu trả lời trong bài tới, mời quý vị theo dõi.
Trong khi đó, chính phủ Việt Nam vẫn im lặng không đưa ra lời bình luận gì về thảm họa này đã khiến dư luận hết sức nóng lòng vì dự án bauxite Tân Rai và Nhân Cơ đang có những bước đầu thực hiện.
Quyết định 167 của Chính phủ
Ngày 1 tháng 11 năm 2007, khi Thủ tướng chính phủ ký quyết định 167 giao cho chủ đầu tư là tập đoàn Than khoáng sản Việt Nam (TKV) khởi công thí điểm dự án Tân Rai thuộc huyện Bảo Lâm - Lâm Đồng, gói thầu EPC Nhà máy Alumina do nhà thầu Chalieco Trung Quốc thực hiện và chuẩn bị khởi công thí điểm dự án Nhân Cơ, Đắk Nông. Hai nhà máy có sản lượng ban đầu 600.000 tấn alumina/năm.
Quyết định này làm nhiều người hụt hẫng, nhất là nhóm trí thức do Giáo sư Nguyễn Huệ Chi dẫn đầu đã vận động hàng ngàn chữ ký của trí thức trong và ngoài nước yêu cầu nhà nước ngưng ngay dự án này vì nhiều lý do, mà hai lý do quan trọng nhất là môi trường và quốc phòng.
Nhiều nhà hoạt động môi trường cảnh báo khu vực bauxite tại Tây nguyên là khu vực cao nhất Việt Nam. Nguồn nước ở đây chỉ chảy đi mà không nhận được nguồn nước nào nơi khác chảy về. Theo PGS-TS Nguyễn Đình Hòe - trưởng ban phản biện xã hội, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường VN cho biết thì nguồn cung cấp nước tại chỗ rất hạn chế cho các hoạt động sản xuất cần nhiều nước như khai thác bauxite và sản xuất alumina, các hoạt động xói mòn đất mãnh liệt chắc chắn gây hại cho các vùng hạ lưu. Nếu sự cố vỡ hồ bùn đỏ xảy ra tại đây sẽ nhanh chóng phát tán xuống các vùng hạ lưu và rất khó có thể kiểm soát được.
Trong khi nhà máy Tân Rai và Nhân Cơ đang ở vào giai đoạn cuối để bước vào khai thác thì một tin buồn từ nước Hungary lại trở thành vũ khí cho các nhà hoạt động môi trường Việt Nam, đó là sự cố lũ bùn đỏ xảy ra ngày 4 tháng 10 tại một nhà máy alumina ở Ajka, cách Budapest 100 dặm về phía Tây.
Từ lũ bùn đỏ Hungary ...
Do các bức tường chắn bùn bị vỡ, hơn 1 triệu mét khối bùn đỏ đã tràn ra ngoài giết chết 7 người, làm bị thương hàng trăm người khác. Hai ngôi làng Kolontar và Devecser là những ngôi làng chịu tổn thất nặng nề nhất. Khoảng 2.000 ha đất nhiễm bùn độc nếu muốn sử dụng sẽ phải tốn công đào xới lên và khử độc bằng các biện pháp tốn kém.
Tất cả sự sống xung quanh sông Marcal đã bị tiêu diệt và người ta nhìn thấy xác cá chết nổi lềnh bềnh trên sông Danube. Nhiều nước Châu Âu lo sợ dòng sông sẽ nhiễm chất kiềm và nếu điều này xảy ra người ta chưa biết phải đối phó ra sao.
Sự việc nghiêm trọng này khiến ngay lập tức hồ sơ bauxite Tây nguyên được mở lại một lần nữa đối với các nhà trí thức và khoa học Việt nam. Có một điều ngạc nhiên là bộ Công thương, cơ quan chủ quản của dự án Tân Rai và Nhân Cơ hoàn toàn im lặng như không hề hay biết. Các cấp cao nhất như văn phòng Thủ Tướng chính phủ cũng không có một thông tư nào về sự việc này. Ngoại trừ ba tờ báo lớn là Sài Gòn Tiếp Thị, Tuổi Trẻ, và VietnamNet là có bài viết bình luận về cơn lũ bùn đỏ Hungary còn hầu hết báo chí trong nước chỉ đăng tin này một cách sơ lược như một tai nạn thông thường mà thôi.
Sau khi sự im lặng cần thiết trôi qua, nhóm của giáo sư Nguyễn Huệ Chi lại một lần nữa tung ra kiến nghị 5 điểm yêu cầu chính phủ cho ngưng ngay việc khai thác bauxite với những lý lẽ hoàn toàn chuẩn xác và thuyết phục căn cứ trên tai nạn bùn đỏ Hungary. Kiến nghị này cũng yêu cầu lấy chữ ký của đồng bào trong và ngoài nước một cách rộng rãi để cho thấy lòng dân trước một quyết định chỉ căn cứ trên quyền lợi của một nhóm người mà không chú ý đến sự an nguy của cả một khu vực rộng lớn trước hiểm họa cơn lũ tràn bùn đỏ từ Tây nguyên xuống đồng bằng khiến hàng triệu người và héc ta đất có khả năng bị vùi lấp nếu tai họa xảy ra.
Tiến sĩ Mai Thanh Truyết, một chuyên gia về môi trường cho biết những tác hại của bùn đỏ như sau:
"Một số chất kim loại độc hại có trong bùn đỏ và một số hóa chất hữu cơ tác hại không những nó nằm trên bề mặt mà còn ngấm vào các mạch nước ngầm và do đó sẽ làm ô nhiễm toàn bộ mạch nước ngầm và điều đó sẽ hủy hoại toàn vùng. Chắc chắn những cây cỏ mọc chung quanh khu vực chứa bùn đỏ tại Hungary chúng tôi không nghĩ trong năm, ba năm nữa có thể xử lý được."
Riêng Giáo sư Chu Hảo, nguyên thứ trưởng bộ Khoa học và Công nghệ Việt nam, cũng là một trong 12 vị đứng tên trong bản kiến nghị cho biết lập trường của ông thông qua kinh nghiệm của một người hoạt động khoa học, ông nói:
"Tôi nghĩ Hungary là một nước công nghiệp lâu đời và những vấn đề môi trường ở Hungary cũng đã được chú ý một cách thấu đáo hơn nhiều so với ở Việt nam, thế nhưng cái tai họa bùn đỏ nó vẫn xảy ra. Đấy là một gương tày liếp cho những nhà hoạt động chiến lược về bauxite để có thể sớm nhận thức được mối hiểm họa đó và tìm mọi cách làm thế nào đấy để có thể ngăn chận không để cho bất kể một lực lượng nào muốn khai thác bauxit ở Tây nguyên một cách vội vã, khi chưa có đủ cơ sở khoa học cũng như chưa có đủ độ tin cậy để toàn dân có thể tin rằng điều đó là có ích lợi cho đất nước."
... nghĩ về bauxite Việt Nam
Nếu nói rằng tai họa của Hungary là dịp may của Việt Nam thì nghe có vẻ trắc ẩn, nhưng độ chính xác của sự so sánh này có lẽ khó bài bác nếu nhìn từ góc độ hành xử của một nhà nước chuyên chế. Chưa có vấn đề nào đạt sự đồng thuận cao của trí thức Việt Nam như vấn đề bauxite Tây nguyên.
Những nỗ lực chứng minh cho chính quyền thấy tác hại của việc khai thác này là căn cứ trên các số liệu khoa học rõ ràng nhưng nhà nước vẫn cương quyết thực hiện. Nhiều người không tin rằng lý do kinh tế là điều chủ yếu khiến việc khai thác cần phải tiến hành. Nhà kinh tế Lê Đăng Doanh phân tích vấn đề kinh tế trong dự án này như sau:
"Vấn đề kinh tế phức tạp nhất trong dự án bauxite hiện nay là không có đường vận tải đi ra. Mọi vấn đề khác đều có tính toán và đã đưa lên, nhưng hiện nay không có phương án kinh tế hiện thực nào để đưa số quặng đã tinh luyện thành alumina chuyển ra đến cảng để vận tải đi. Phương án mà người ta đã đưa ra thảo luận đó là sử dụng đường dốc và vận chuyển bằng đường ống, tôi nghĩ là khả thi hơn cả.
Còn bây giờ xây đường cho xe tải nặng chở trên một độ dốc rất lớn là cực kỳ nguy hiểm và tốn kém. Vận chuyển bằng đường sắt cũng không kinh tế. Tôi nghĩ bauxite Việt Nam có nhiều vấn đề, trong đó vấn đề môi trường là nguy hiểm, thế nhưng vấn đề nan giải nhất hiện nay là sản xuất ra rồi chở đi đâu?"
Khi không có lợi ích kinh tế mà vẫn cố làm thì câu hỏi đặt ra cho các giới chức cao cấp nhất nắm guồng máy quốc gia sẽ tập trung vào chuyện chia chác hay ưu tiên cho nhóm lợi ích như thuật ngữ mà người ta thường nói. Tuy nhiên, dù có tham lam cách mấy thì trước thảm họa đang xảy ra trước mắt người ta cũng khó lòng cương quyết chống lại ý nguyện của toàn dân, ngoại trừ một lý do nào đó lớn hơn nhiều.
Câu hỏi này chúng tôi sẽ cố gắng tìm câu trả lời trong bài tới, mời quý vị theo dõi.
* Tin tức trên ở địa chỉ dưới đây ▼
http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/Hungary-toxic-flood-Is-that-a-good-lesson-for-bauxite-Vietnam-Part1-ML-10122010110744.html
http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/Hungary-toxic-flood-Is-that-a-good-lesson-for-bauxite-Vietnam-Part1-ML-10122010110744.html
Quí Vị thích xem tin tức cập nhật, hoặc nghe đọc tài liệu tham khảo xin hãy nhấn vào các Websites dưới đây:
http://tiengnoitudodanchu.org/
www.vietlandnews.net
www.lyhuong.net
www.huyenthoai.org
http://www.lytuongnguoiviet.com/
www.anonymouse.org/anonwww.html
Nhấn vào Website chữ màu xanh ở trên để vượt tường lửa. Kế tiếp đánh địa chỉ, hoặc copy Link và Paste (dán) vô khung chữ: Enter website address
